Telif Hakkı Nedir? Telif Hakkı Nasıl Alınır?

Eseri ne olursa olsun -roman, hikaye, şiir, fotoğraf, resim, senaryo vs.- bütün eser sahiplerinin en büyük problemlerinden birisi eserinin çalınması ihtimalidir. Ne de olsa bir eser kolay meydana gelmiyor. Uykusuz geceler, baş ağrıları, harcanan zaman, emek... El emeği göz nuru yani. Eser bir nevi sahibinin çocuğu gibidir. Sahibi onun için her şeyini vermiştir ve onu asla kaybetmek istememektedir. Sözü fazla uzatmadan bu zaviyeden " Telif Nedir?, Telif Hakkı Nedir?, Telif Hakkı Nasıl Alınır?, Telif Hakkı Ücreti Var mıdır?, Eserimi Nasıl Koruyabilirim? gibi sorulara cevap arayalım.

Telif Nedir?

Gelin öncelikle konumuza esas teşkil eden birkaç kelimenin tam manasını TDK yardımıyla öğrenelim.

Eser: 1. Emek sonucu ortaya konan ürün, yapıt: “Boğaziçi doğrudan doğruya Türklerin eseridir.” -Y. K. Beyatlı.

2. Yayın, kitap, yapıt: “Bütün özlediğim eserlerle bir kütüphane yapabilsem artık yapılacak bir iş kalmayacak.” -H. Z. Uşaklıgil.

3. İz, işaret, im: “Yüzünde biraz önceki elemden, kızgınlıktan, çaresizlikten eser yoktu.” -A. Kulin.

4. Soyut kavramlarda belirti: “Acaba, bir yolunu bulup bir talih eseri olarak gidemez miydik?” -A. Erhat.(TDK)

Burada 1. ve 2. maddeler bizim konumuzdaki "eser" kavramını karşılamaktadır.

Müellif: Yazar. Yani eser sahibidir.

Telif: 1. esk. Uzlaştırma.

2. esk. Kitap yazma.

3. huk. Telif hakkı.

4. sf. Özgün bir biçimde oluşturulan.(TDK)

Bu manalardan çıkaracağımız sonuç:

1- Emek sonucu ortaya konulan ne olursa olsun o bir eserdir. Bunun illa yazılmış çizilmiş bir şey olması gerekmemektedir.

2- Ortada bir eser varsa mutlaka sahibi de vardır ve emek veren kimse eser ona aittir.

3- Telif hukuki bir haktır.

Telif Hakkı Nedir?

Sözlük manası "Bir fikir veya sanat eserini yaratan kişinin, bu eserden doğan haklarının hepsi, telif, yazar hakkı, röyalti(TDK)." olan telif hakkıyla ilgili İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin 27'nci maddesinde şu bilgilere yer verilmiştir:

1. Herkes, topluluğun kültürel faaliyetine serbestçe katılmak, güzel sanatları tatmak, ilim sahasındaki ilerleyişe iştirak etmek ve bundan faydalanmak hakkını haizdir.

2. Herkesin yarattığı, her türlü bilim, edebiyat veya sanat eserlerinden mütevellit manevi ve maddi menfaatlerin korunmasına hakkı vardır

Özellikle ikinci maddeye baktığımızda eser sahipleri herhangi bir yere başvurmasa da başından itibaren eserinin bütün haklarına sahiptir. Yani telif size birileri tarafından bahşedilen bir hak değil, doğrudan doğruya sahip olduğunuz bir haktır. Durum böyle olmasına rağmen eserler pervasızca çalınmaktadır.

Teknolojik imkanların çokluğu günümüzde -her zamankinden çok- emek hırsızlığını kolaylaştırmıştır. İnternet ortamında gezen hırsızlar, emek verilen onca eseri çalmak için yarışmaktadırlar. En basitinden çaldıkları blog yazılarını bile kendi bloglarında yayınlamaktan çekinmemektedirler. Peki, emek hırsızlığının bu kadar kolay olduğu bir ortamda eser sahipleri ne yapmalıdırlar?

Telif Hakkı Nasıl Alınır? Eserimi Çalınmaktan Nasıl Koruyabilirim?

Roman, şiir, hikaye veya bir senaryo yazdınız. Fikir ve sanat eserleri kanununa göre artık siz bir eser sahibisiniz. Doğal olarak da eserlerinizi koruma hakkına sahipsiniz. Peki, ama nasıl koruyacaksınız?
Eserlerinizi koruma adına sizlere yardımcı olması amacıyla birkaç yöntemden bahsetmek istiyorum.

Eserlerinizi koruma adına şu yöntemleri uygulayabilirsiniz:

1. Kayıt tescil

Kayıt tescil işlemi isteğe bağlı olup zorunlu bir uygulama değildir. Kayıt tescil başvuruları Telif Hakları Genel Müdürlüğüne yapılır. Başvurunuzu evraklarla birlikte şahsen de yapabileceğiniz gibi posta yoluyla da yapabilirsiniz. Ayrıca http://www.telifhaklari.gov.tr/KayitTescil-Basvurulari internet adresinden de başvurunuzu yapabilirsiniz. Kayıt tescil ücreti ise şu an 116,57 TL'dir.

2. Noter tasdiki

Eserlerinizi sayfa sayfa notere tasdik ettirebilirsiniz. Yalnız noter tasdiki kapsamlı eserler için pahalıya mâl olabilir. Çünkü noterler sayfa başı ücret almaktadırlar.

3. Alenileştirme

Bir başka yöntem ise eserinizi alenileştirmektir. Yani eserlerinizi çeşitli yarışmalara göndermek ve topluma açık alan ve kurumlarda sunum yapmak telif haklarınızı koruma adına bir yöntemdir. Bir diğer alenileştirme yöntemi ise eserinizi matbaada bastırıp ön sayfasına yayın tarihi koymaktır.

4. Mail veya posta göndermek

Eserinizi koruma adına maliyeti en az olan yöntem diyebiliriz. Eserinizi bir zarf içine koyup PTT'den adresinize postalayarak eserinizi koruyabilirsiniz. Çünkü PTT kayıtlarına geçen gönderiniz resmi kayıt altına alınmış olmaktadır. Burada önemli olan zarfı açmamanızdır.

Mail yoluyla da eserinizi koruyabilirsiniz. Eşinize, dostunuza veya avukatınıza eserinizi mail yoluyla göndererek ona elektronik zaman damgası basmış olursunuz ve eserinizin çalınması durumunda mahkemeye bunu delil olarak sunabilirsiniz.

Sonuç

Telif hakkı nasıl alınır? Eserimi nasıl koruyabilirim? gibi sorulara cevap vermeye çalıştım. Umarım sizlere yardımcı olabilmişimdir.

Unutmayınız ki buradaki yöntemler eserin size ait olduğunu kanıtlamaz. Yalnızca mahkemede birinci dereceden delil sunmanıza olanak sağlar. Ayrıca hiçbir yöntem eserinizi çalınmaktan tam olarak korumak için yeterli değildir.

Yine de ne yazarsanız yazın eserinizi korumak için elinizden geleni yapın. Sonuçta eseriniz üzerinde sizin emeğiniz var.

Esen kalın...

Faydalanılan Kaynaklar
1. http://www.unicef.org/turkey/udhr/_gi17.html
2. http://www.telifhaklari.gov.tr/
3. http://www.tdk.gov.tr/
4. https://www.youtube.com/watch?v=EYhApdJdDu4